Historia okularów

Od pierwszych „kamieni do czytania” do modnego dodatku.

Jak podają eksperci, okulary stanowią piąty najważniejszy wynalazek od odkrycia ognia i wynalezienia koła. Dlaczego? Dzięki nim miliony ludzi mogły po raz pierwszy w historii cieszyć się dobrym widzeniem mimo problemów ze wzrokiem. Dziś traktujemy okulary jako oczywistość, ale przez wieki nie istniało nic, co mogłoby pomóc osobom cierpiącym na wady wzroku. Opracowanie okularów o współczesnej konstrukcji trwało wiele stuleci. Proces ten wymagał mnóstwa eksperymentów oraz testowania różnych rodzajów szkła. LEPSZE WIDZENIE przybliża historię okularów – od pierwszych „kamieni do czytania” po modny dodatek lifestyle'owy.

Wynalezienie okularów uznaje się za krok milowy w historii ludzkości: nagle osoby cierpiące na wady wzroku mogły nie tylko aktywnie uczestniczyć w codziennym życiu, ale też dłużej czytać, pogłębiać wiedzę i przekazywać ją innym. Słynny rzymski mówca Cyceron (106-43 r. p.n.e.) skarżył się na uciążliwą konieczność słuchania tekstu czytanego przez niewolników. Cesarz rzymski Neron (37-68 r. n.e.) stworzył natomiast swego rodzaju przyrząd optyczny: oglądał swoje ulubione walki gladiatorów przez przezroczysty, zielony kamień z nadzieją, że zielone światło pozwoli jego oczom na regenerację. Przekonanie to pokutowało aż do XIX wieku. „Okulary słoneczne” z tego okresu miały zielone soczewki i noszono je także w pomieszczeniach. Ale kiedy i gdzie wynaleziono okulary korekcyjne?

Pierwsze okulary korekcyjne

Pierwsze okulary korekcyjne

Arabski uczony i astronom Ibn al-Heitam (ok. 965-1040 r. n.e.) jako pierwszy zasugerował, że wygładzone soczewki mogą pomóc osobom z wadami wzroku. Niestety jego pomysł, aby użyć wycinków szklanej kuli do optycznego powiększania obiektów znalazł praktyczne zastosowanie dopiero wiele lat później. Jego „Księga optyki” została przetłumaczona na łacinę w 1240 r. i była chętnie czytana w wielu klasztorach. Tym sposobem pomysł Ibn al-Heitama stał się rzeczywistością: w XIII wieku włoscy zakonnicy opracowali soczewkę półkulistą wykonaną z kryształu i kwarcu, która po umieszczeniu na piśmie powiększała litery! Ten „kamień do czytania” stanowił prawdziwe błogosławieństwo dla starszych mnichów cierpiących na starczowzroczność i znacząco poprawił ich jakość życia. W tym okresie zaczęto posługiwać się niemieckim Brille na określenie okularów. Słowo to wywodzi się od berylu – nazwy kryształu, z którego powstawały pierwsze soczewki.

Narodziny okularów

Choć kamienie do czytania były pomocne na co dzień, wciąż dzieliła je przepaść od współczesnych okularów. Postęp nastąpił wraz z wynalazkiem stworzonym w słynnej hucie szkła Murano w XIII wieku. Murano, mała wyspa na północ od Wenecji, przez długi czas stanowiła główny ośrodek produkcji szkła. Rzemieślnicy nie dzielili się swoją wiedzą z innymi: receptury były ściśle tajne, a cristalleri (szklarze) nie mogli opuszczać wyspy. W pewnym okresie złamanie zakazu wiązało się z karą śmierci. W tamtych czasach cały świat polegał na Włoszech, ponieważ białe szkło potrzebne do produkcji okularów było produkowane tylko w hucie szkła w Murano.

Pod koniec XIII wieku cristalleri dokonali ważnego przełomu: po raz pierwszy w historii zeszlifowali dwie soczewki wypukłe, umieścili je w drewnianych pierścieniach z trzonkiem i połączyli je nitem. Eureka! Tak powstały pierwsze okulary! Co ciekawe, pierwsza para „nitowanych okularów” nie była w żaden sposób mocowana do głowy użytkownika. Mimo to była to kolosalna poprawa komfortu widzenia. Aby widzieć lepiej, użytkownik musiał umieścić „podwójne szkiełka” przed oczami. Wynalazek został nawet uwieczniony w formie budynku wzniesionego w tym regionie. W 1352 roku Tomaso di Modena namalował freski w kapitularzu klasztoru dominikanów im. św. Mikołaja w Treviso, na których widnieją okulary do czytania oraz podwójne okulary na nity. Mimo wysiłków szklarzy, sekretu produkcji szkła nie udało się wiecznie trzymać w tajemnicy. Aby zadbać o silną pozycję Wenecji w dziedzinie produkcji szkła, po 1300 r. zaczęto wydawać zezwolenia na wyrób „szkiełek do oczu”, lecz tylko tym, którzy w pełni akceptowali zasady nałożone przez cristalleri. Z czasem nitowane okulary dotarły do Niemiec. Najstarszy egzemplarz odkryto w klasztorze Wienhausen na północy kraju.

Narodziny okularów

Z biegiem czasu szklarze zastąpili trzonek w nitowanych okularach łukiem, a drewnianą oprawkę – ołowianą. Następnym krokiem w ewolucji okularów było dodanie zauszników, co zbliżyło je wyglądem do dzisiejszych konstrukcji. W okularach zaczęto stosować coraz bardziej wymyślne materiały. Na początku XVI wieku nie brakowało okularów ze skóry, skorupy żółwia, rogu, fiszbin wielorybów, żelaza, srebra i brązu. Na te materiały mogli sobie pozwolić tylko majętni klienci.

Współczesne okulary

Okulary, jakie znamy dziś, pojawiły się na początku XVIII wieku. Największym problemem okularów było dopasowanie do twarzy: albo zsuwały się z twarzy albo były mocowane w skomplikowany i uciążliwy sposób. Przewagą „okularów zausznych” nad wcześniejszymi modelami był mostek na nosie oraz zauszniki stabilizujące okulary z wykorzystaniem ucha użytkownika. Aby zapewnić lepsze dopasowanie, na końcu zauszników zazwyczaj umieszczano metalowy pierścień. Pierwsze egzemplarze tych okularów pojawiły się w Londynie. Można je podziwiać w broszurce reklamowej angielskiego optyka Scarlett z 1728 r. W USA także pracowano nad udoskonaleniem okularów. W 1784 roku Benjamin Franklin stworzył soczewki dwuogniskowe, poprzedniczki dzisiejszych soczewek zmiennoogniskowych. Do dziś są nazywane soczewkami franklinowskimi.

Dowiedz się więcej o różnych rodzajach soczewek okularowych.

Okulary dwuogniskowe wynalezione przez Benjamina Franklina (ok. 1860 r.). Muzeum optyki, Oberkochen
Okulary dwuogniskowe wynalezione przez Benjamina Franklina (ok. 1860 r.). Muzeum optyki, Oberkochen

Współczesne „okulary zauszne” zyskały na popularności w 1850 r. Ich prosta konstrukcja niewiele się zmieniła przed kolejne 150 lat. Zmienił się jednak komfort użytkowania – powstały wygodniejsze zauszniki i lepiej dopasowane noski. Na początku XX wieku elementy te osiągnęły anatomiczną perfekcję.

Na tym etapie jakość okularów wzbiła się na nowe wyżyny. Mimo to ZEISS był w stanie znacząco poprawić soczewki okularowe. „W okularach widzi się znacznie lepiej niż bez nich” było już rozpowszechnionym przekonaniem. Ale ZEISS zadał sobie ważne pytanie: czy można jeszcze bardziej zoptymalizować widzenie poprzez ulepszenie soczewek? Zamiast pracować nad produktami, które zapewniłyby dobrą sprzedaż, ZEISS w 1908 roku skupił się na opracowaniu soczewek okularowych, które zapewniałyby ostrość w całym polu widzenia. Zespół pod kierownictwem słynnego optyka i naukowca Moritza von Rohra (1868-1940) oraz szwedzkiego oftalmologa i późniejszego laureata nagrody Nobla Allvara Gullstranda (1862-1930), poświęcił się opracowaniu soczewek okularowych dla pacjentów z kataraktą, ponieważ oni najbardziej potrzebowali sposobu na poprawę widzenia. Prace zespołu zaowocowały soczewkami Punktal® – pierwszymi w historii soczewkami okularowymi zapewniającymi ostrość w całym polu widzenia. Był to początek rewolucji optycznej, która podbiła świat w 1912 r. Soczewki Punktal® zapewniały ostry obraz podczas patrzenia przez peryferyjną strefę soczewki. Wcześniej użytkownicy musieli odwracać głowę, aby obiekt znajdował się z centralnej części soczewki, jeśli chcieli widzieć go wyraźnie. Osiągnięcie zespołu ZEISS wciąż wpływa na dzisiejsze usługi optyczne. Kolejny sukces – Perivist – pojawił się w 1935 roku. ZEISS stworzył pierwsze na świecie oprawki dopasowujące się do użytkownika, które nie zsuwały się z nosa. Innymi słowy ZEISS stworzył pierwsze nowoczesne okulary. Wcześniej stosowano tylko okrągłe soczewki okularowe.

1912: Soczewki Punktal® zapewniały ostry obraz podczas patrzenia przez peryferyjną strefę soczewki.
1912: Soczewki Punktal® zapewniały ostry obraz podczas patrzenia przez peryferyjną strefę soczewki.

Okulary we wszystkich kształtach i rozmiarach

Po kamieniach do czytania przyszła pora na różnorodne inne pomoce optyczne. Przykładowo monokl stał się popularnym dodatkiem wśród zamożnych mężczyzn i kobiet w Niemczech i Anglii od 1727 roku. Lornetka – przyrząd optyczny trzymany za rączkę przed oczami – weszła do użycia w 1780 roku. Norymberskie okulary w oprawkach (zwane sugestywnie „zgniataczami nosa”) także pochodzą z tego okresu. Okulary te posiadały ramkę wykonaną z pojedynczego, długiego drutu owiniętego dookoła soczewek. Choć były produkowane z bardzo prostych materiałów, ich popularność utrzymywała się do XIX wieku. Następnie moda się zmieniła i użytkownicy zaczęli wybierać binokle (tzw. szczypinosy). Ten popularny przyrząd optyczny składał się z dwóch soczewek połączonych drucianą oprawką i był umieszczany na nosie użytkownika. W 1841 r. binokle były w posiadaniu każdego szanującego się członka niemieckiej burżuazji.

Możliwości współczesnych okularów

Możliwości współczesnych okularów

Od chwili wynalezienia soczewek Punktal® pracujemy nad nieustannym doskonaleniem soczewek. Tworzymy innowacyjne produkty, takie jak soczewki zmiennoogniskowe, soczewki do pracy przy komputerze, soczewki do jazdy samochodem czy nawet soczewki stworzone z myślą o użytkownikach soczewek kontaktowych.

Mój profil widzenia Określ swoje nawyki związane z widzeniem i dowiedz się, która soczewka będzie dla Ciebie najlepsza.
Znajdź najbliższego optyka ZEISS

Powiązane artykuły

Weź udział w przesiewowym teście wzroku ZEISS online i sprawdź jakość swojego widzenia. Sprawdź tutaj, czy już czas na kolejne badanie wzroku.
Jak produkowane są soczewki okularowe? Od organicznych po mineralne soczewki ZEISS – wszystko, co chcesz wiedzieć o produkcji soczewek okularowych.

Zrozumieć widzenie 28 mar 2018

Tags:

Diagnozowanie problemów ze wzrokiem Krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm... Jakie wyróżniamy wady wzroku i jak można je korygować?
Ślepota barw czerwono-zielona; daltonizm i monochromatyzm Jakie są rodzaje zaburzeń postrzegania kolorów? Jak je rozpoznać?

Zrozumieć widzenie 29 lis 2017

Tags:

Powiązane produkty